Duende

Gedurende de afgelopen week heb ik L., een leerling uit de 5e klas, intensief begeleid bij het voorbereiden van de presentatie van haar eindwerkstuk. Ze wilde het hebben over "duende". L. had een stevig onderzoek gedaan naar het onderwerp en behoorlijk wat informatie verzameld.
Maandagmiddag was er de eerste doorloop. Ik kreeg filmpclipjes te zien van respectievelijk twee flamencozangers en een danser. Daarna was er nog een kleine dia-show te bewonderen. Haar vader zou live op de Spaanse gitaar spelen.
"Maar wat ga je nou zeggen tegen je publiek?" vroeg ik haar ietwat bezorgd, want de generale was over 24 uur en de uitvoering de daaropvolgende avond. Ik vond het veel en veel te mager en bovendien ver onder haar niveau.
O, dat was helemaal geen probleem, probeerde ze me te doen geloven. Dat was gewoon een kwestie van er even voor gaan zitten, het in haar hoofd stampen en het dan doen.
En dan was ze er vanaf...
Als je gevraagd wordt door een leerling om begeleider te zijn van een eindwerkstuk is dat volgens mij een hele eer. Het is een blijk van vertrouwen: in een goede samenwerking, in je ondersteunende vermogen en ook in je oordeel of de uiteindelijke presentatie kwaliteit heeft. Wordt er voldoende inhoud gepresenteerd, is de vorm interessant genoeg en laat de leerling iets van zichzelf zien (is het persoonlijk genoeg)... dat zijn zoal vragen die positief beantwoord moeten worden.
Dat lukte me op maandagmiddag in de verste verte niet en na de generale repetitie heb ik definitief gezegd dat ik het zo niet door kon laten gaan, omdat het niet goed genoeg was. Dat was voor ons allebei geen gemakkelijke boodschap; voor mij om hem te brengen en voor haar om hem te ontvangen. In onderling overleg stelden we het uit tot vrijdag, zodat ze drie dagen extra voorbereidingstijd zou hebben.
Woensdagmiddag troffen we elkaar om de verdere gang van zaken te bespreken. Eindelijk hadden we de tijd om ècht in de materie te duiken, te onderzoeken wat ze nou precies over wilde brengen en wat daarvoor de beste manier was. Gaandeweg raakte ook ik helemaal enthousiast over flamencomuziek en het krachtige verlangen dat erin klinkt. Het mooiste lied, dat ik hoorde was La Leyenda del tiempo, gezongen door Camarón. De tekst is een gedicht van Federico Garcia Lorca (nooit geweten dat hij homo was en tijdens de Spaanse Burgeroorlog in 1936 is gefusilleerd door aanhangers van Franco...).

El sueño va sobre el tiempo (De droom gaat over de tijd)
flotando como un velero (drijvend als een zeilboot)
nadie puede abrir semillas (niemand kan zaden openen)
en el corazón del sueño (in het hart van de droom)
El tiempo va sobre el sueño (De tijd gaat over de droom)
hundido hasta los cabellos (weggezonken tot aan zijn haren)
Ayer y manaña comen (gisteren en morgen eten)
oscuras flores de duelo (donkere bloemen van rouw)
Sobre la misma columna (Op dezelfde pilaar)
abrazados sueño y tiempo, (omarmen droom en tijd)
cruza el gemido del niño (kruist het gekerm van het kind)
la lengua rota del viejo (de gebroken tong van de grijsaard)
Y si el sueño finge muros (En als de droom muren veinst)
en la llanura del tiempo, (in de vlakte van de tijd)
el tiempo le hace creer (doet de tijd hem geloven)
que nace en aquel momento (dat hij op dat moment geboren wordt.)
(vertaling: Marlies Jansen)

Dat is nog eens iets anders dan: wat zijn je ogen blauw,
o, ik hou zoveel van jou
en ik blijf je eeuwig trouw.

Na hard en intensief werken is de presentatie vrijdagavond mooi èn interessant geworden. Duende is een extatisch gevoel, veroorzaakt door het samenspel van flamencomuziek, de zanger(s) en danser(s). L. had dat graag aan haar publiek gepresenteerd, maar het is niet te beleven via film- of muziekclips in een schooltheaterzaal gevuld met ouders, leerlingen en leerkrachten.
Echte kunstenaars die je langzaam meevoeren zijn essentiëel en daarom gaat L. deze zomer naar Andalusië. Het verlangen is zó sterk: ze wil proberen om duende te beleven.
"En misschien verandert het mijn leven compleet en kom ik nooit meer terug." eindigde ze met sterretjes in haar ogen. Applaus!